Over De Witte

De Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte werd als ‘Nieuwe of Littéraire Sociëteit’ opgericht in 1782 en neemt al ruim twee eeuwen lang een markante positie in het Haagse sociale leven in.

In de volksmond kreeg de Sociëteit de naam De Witte vanwege haar eerste gebouw aan de noordzijde van het Plein, dat een witte voorgevel had. Daar stichtten 114 overwegend jonge notabelen de nieuwe vereniging voor gezellig verkeer en geoorloofde uithuizigheid op de benedenverdieping van een koffiehuis. Nieuw, omdat het vanwege politieke ontwikkelingen eigenlijk om een heroprichting ging. Littérair als voorwendsel om te ontkomen aan de vergaande beperkingen die in de Franse tijd bestonden ten aanzien van verenigingen. De term ‘De Witte’ werd pas in 1950 officieel aan de naam van de Sociëteit toegevoegd. De huidige doelstelling van de Sociëteit is statutair het bevorderen van het onderling verkeer harer leden en de beoefening door haar leden van de letterkunde, de schone kunsten, geschiedkunde en andere wetenschappen. Zo groeide de bibliotheek vanaf haar stichting in 1855 in de loop der jaren uit tot één van de grootste private bibliotheken van Den Haag. Tal van tafels met een culturele achtergrond werden opgericht. Sedert 1975 wordt tweejaarlijks de Littéraire Witte Prijs uitgereikt voor letterkundig werk van een Haagse auteur of over een Haags onderwerp. De Witte is als een traditionele herensociëteit begonnen, maar sedert mei 1998 kunnen dames ook een volledig lidmaatschap met stemrecht verkrijgen. Het aantal damesleden bedraagt nu ruim negenhonderd! Het ledenbestand van De Witte is voornamelijk afkomstig uit de ambtenarij, het bedrijfsleven, de vrije beroepen, de universitaire en militaire wereld, de diplomatieke dienst, internationale organisaties en vestigingen van buitenlandse bedrijven in 's-Gravenhage.

De Sociëteit, die in 1782 op de benedenverdieping van een koffiehuis aan de noordzijde van het Plein gevestigd was, kreeg vanwege het snel groeiende ledental al spoedig ruimtegebrek. Vanaf 1820 werden eerst de twee aangrenzende panden ter uitbreiding aangekocht. In de loop van de tijd zijn alle panden aan de noordzijde van het Plein in het bezit van de Sociëteit gekomen. In drie fasen heeft het gebouw zijn huidige omvang gekregen. Fase I: In 1870 besloot men de drie panden waarin de Sociëteit toen gehuisvest was te slopen en tot nieuwbouw over te gaan. Nog in hetzelfde jaar verrees een ruim sociëteitsgebouw naar ontwerp van architect C. Outshoorn. Fase II: In 1900 werd het gebouw uitgebreid met een nieuwe vleugel naar ontwerp van architect J. Mutters jr. Het interieur van dit nieuwe deel werd eveneens naar zijn ontwerp in Jugendstil uitgevoerd. Fase III: In 1930 werd de laatste uitbreiding aan de zijde van het Mauritshuis gerealiseerd in Art Decostijl naar ontwerp van architect J. Limburg. Het gebouw kreeg toen een symmetrische voorgevel, die de gehele noordzijde van het Plein beslaat met een veelhoekige afronding aan de zijde van de Korte Vijverberg. Zowel in- als uitwendig onderging het gebouw in 1930 een versobering, waarbij het uitbundige Jugendstil-interieur vervangen werd door een interieur in de sobere Art Decostijl. Het gebouw is een Rijksmonument en in nauwe samenwerking met Monumentenzorg is vrijwel het gehele interieur vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw in fasen grondig gerestaureerd.

Sedert 1918 heeft de Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte op Scheveningen een fraaie buitensociëteit aan zee in eigendom: 'Paviljoen De Witte'. Het Paviljoen is in 1827 in opdracht van koning Willem I gebouwd als verjaarsgeschenk voor zijn gemalin koningin Frederica Louisa Wilhelmina van Pruisen. Het paviljoen vererfde sindsdien enige malen, maar raakte in 1911 uit koninklijke handen. De plannen van de opvolgende eigenaren om er een 'vermaaksgebouw'met casino van te maken liepen op niets uit. Zo kwam het paviljoen in 1918 in handen van de sociëteit. Op dit moment bevond zich Het Paviljoen vrijwel nog in haar oorspronkelijke staat, zij het dat het gebouw enigszins vervallen was. Een plan voor modernisering werd echter vanwege de 'veranderde tijdsomstandigheden' en de hoge kosten niet uitgevoerd. De financiële toestand dwong het bestuur om prioriteit te geven aan grondverkoop. Derhalve is driekwart van de omliggende grond in de jaren twintig van de vorige eeuw door de Sociëteit verkocht. Het gebouw werd in 1926 uiteindelijk toch grondig verbouwd en uitgebreid door architect J. Limburg. Eind jaren tachtig van de twintigste eeuw was het Paviljoen aan een grote restauratie toe, maar de financiën maakten een keuze noodzakelijk tussen verkoop of aanpassing van de bestemming. Uiteindelijk kwam men tot overeenstemming met professor Theo Scholten die op het terrein van het Paviljoen een museum voor zijn beeldencollectie mocht bouwen. Zo wordt het Museum Beelden aan Zee van architect Wim Quist gerealiseerd onder en naast het Paviljoen. Een grondige restauratie van het Paviljoen maakte deel uit van de overeenkomst met Scholten. Beide projecten werden in 1994 afgerond. Eind 1998 werd het voorterrein aan de Pellenaerstraat afgesloten met een fraaie, hardglazen wand, ‘De Transparant’, eveneens een ontwerp van architect Quist. Deze wand bestaat uit zestien panelen, waarin teksten gegraveerd staan van bekende Nederlandstalige dichters en schrijvers.